Surcouf francuski krążownik podwodny – Heller 1:400 plus PE i Resine
Przedstawiam model niezwykłego francuskiego krążownika podwodnego Surcouf z czasów 2 wojny światowej, jest to model firmy Heller uzupełniony o elementy foto-trafione i żywiczne.
SURCOUF – francuski okręt podwodny z okresu II wojny światowej, jedyna jednostka tego typu. Po wejściu do służby w 1934 był największym okrętem podwodnym świata (do czasu wejścia do służby japońskiego okrętu I-400). Został nazwany imieniem zmarłego w 1827 francuskiego korsarza Roberta Surcoufa.
Oktręt ten budził fascynującję przed kilkudziesięcioma laty i niewątpliwie takim do dziś pozostaje. Fascynację nim powodują jego gigantyczne, jak na czas II wojny światowej, rozmiary, niezwykłość rozwiązań technicznych, burzliwe dzieje, oraz tragiczny koniec, pełen niejasności, które mimo upływu lat wciąż intrygują …
Traktat waszyngtoński z 1922 znacznie ograniczał zbrojenia morskie i liczbę okrętów nawodnych mocarstw morskich. Ograniczenia nie obejmowały okrętów podwodnych, dlatego Francja postanowiła znacznie wzmocnić swoją flotę okrętami tego typu. Powstał projekt podwodnych krążowników z silnym uzbrojeniem artyleryjskim, które były zdolne do walki z jednostkami nieprzyjaciela na powierzchni.
SURCOUF został zaprojektowany we Francji w roku 1926, w pełni wykorzystując doświadczenienia niemieckie w konstruowaniu silnie uzbrojonych w artylerię wielkich U-Bootów. Swoimi rozmiarami przewyższał znacznie zbudowane nieco wcześniej ogromne brytyjskie okręty podwodne typów M i X. Jego parametry techniczne, zasięg pływania oraz uzbrojenie w pełni usprawiedliwiały klasyfikowanie go jako krążownika podwodnego. Tym bardziej, że swoją wypornością i kalibrem dział odpowiadał ówczesnym krążownikom nawodnym, a na dodatek miał lekkie opancerzenia. Pierwotnie planowano dwie dalsze identyczne jednostki, lecz wkrótce z tego zrezygnowano.
SURCOUF zbudowano w arsenale w Cherbourgu. Budowa jego, od złożenia zamówienia w grudniu 1927, ciągnęła się przez siedem lat. Uroczystość wodowania miała miejsce 18 października 1929 roku, natomiast banderę francuskiej marynarki wojennej wciągnięto w maju 1934 roku. Liczne rozwiązania konstrukcji tego okrętu miały charakter unikalnych, a nawet niezwykłych. Wyobraźnię współczesnych poruszały już same rozmiary: wyporność nawodna wynosiła 3252 tony, zaś podwodna aż 4304 tony!. Dla porównania, tonaż ORP ORZEŁ i ORP SĘP, największych polskich okrętów podwodnych, uważanych za jednostki oceaniczne, zbyt wielkie na Bałtyk, wynosił odpowiednio 1100 i 1473 ton. Większe okręty niż SURCOUF zbudowali dopiero w latach 1944/45 Japończycy. Był to tzw. typ I 400, który osiagnął 5223 tony wyporności nawodnej i 6560 ton wyporności podwodnej.
Podstawowym założeniem projektantów było, aby SURCOUF funkcjonował jako okręt zdolnym do oceanicznych działań krążowniczych. Wielkie rozmiary jednostki były podstawowym czynnikiem zapewniającym rekordową autonomiczność pływania i zasięg wynoszący aż 10 000 mil morskich przy prędkości nawodnej 10 węzłów (w zanurzeniu 70 mil przy
prędkości 4,5 węzła). Doskonałą, jak na owe czasy łączność, zapewniała radiostacja krótkofalowa, wykorzystująca dwa wielkie maszty umieszczone po lewej stronie kadłuba. Rozpoznanie w znacznej odległości od okrętu miał prowadzić specjalnie zaprojektowany w tym celu wodnosamolot typu Besson MB 411. Wodnosamolot ten miał swój hangar za
pomostem bojowym; zmontowanie go i przygotowanie do lotu było kwestią zaledwie 10 minut. W skład wyposażenia wchodził również prawie 5-metrowy kuter motorowy, przeznaczony w założeniu do działań abordażowych. Z myślą o tego typu działaniach znalazły się na okręcie specjalne pomieszczenia dla 40 więźniów!
SURCOUF uważany jest za ostatni okręt podwodny, którego głównym uzbrojeniem przeciw jednostkom nawodnym była artyleria. Uzbrojenie jego było wprost imponujące. Przed kioskiem umieszczono wodoszczelną wieżę, a w tej wieży dwie armaty kalibru 203 mm (wzór 1923) o zasięgu maksymalnym ok. 27,5 kilometrów. Lufa każdego z tych dział ważyła 22 tony, a ciężar pocisku wynosił 123 kg! zapas pocisków 203 mm wynosił 600 sztuk. Za pomostem, na hangarze wodnosamolotu, ustawione były dwa działka przeciwlotnicze kalibru 37 mm, z zapasem 1000 naboi. Dodatkowo w skład uzbrojenia wchodziły 2 sprzężone, wielkokalibrowe (13,2 mm) karabiny maszynowe.
Uzbrojenie torpedowe stanowiło 12 wyrzutni: osiem kalibru 533 mm (4 na dziobie i 4 na rufie, zapas 14 torped) oraz cztery kalibru 400 mm (zapas 8 torped) w części rufowej.
Po ataku Niemiec na Francję w maju 1940 remontowany i nie w pełni sprawny okręt udał się do brytyjskiego portu Plymouth. 3 lipca 1940 w czasie trwania operacji Catapult, podczas przejmowania kontroli nad francuskimi okrętami, zginęło dwóch brytyjskich oficerów i jeden Francuz. W sierpniu 1940 okręt został przekazany Marynarce Wojennej Wolnych Francuzów. W grudniu 1941 Surcouf przetransportował do Kanady francuskiego admirała Émile Muselier.
W styczniu 1942 podjęto decyzję o skierowaniu okrętu na wody Pacyfiku. 18 lutego 1942 w rejonie Kanału Panamskiego w nocy doszło do przypadkowej kolizji z amerykańskim transportowcem SS Thomson Lykes, w wyniku której Surcouf zatonął wraz z całą 130-osobową załogą. Był to najtragiczniejszy w historii (pod względem liczby ofiar) wypadek z udziałem okrętu podwodnego. Wrak z znajduje się na głębokości 3000 metrów na pozycji 10°40’N 79°32’W
| Położenie stępki | 1 października 1927 |
| Wodowanie | 18 listopada 1929 |
| Oddanie do służby | 3 maja 1934 |
| Status okrętu | zatonął 1942 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność na powierzchni | 3200 t |
| Wyporność w zanurzeniu | 4300 t |
| Długość | 110 m |
| Szerokość | 9 m |
| Napęd | na powierzchni silniki wysokoprężne w zanurzeniu silniki elektryczne |
| Załoga | 110 |
| Uzbrojenie | 2 x 203 mm 2 x 37 mm 4 x 13,2 mm 8 wyrzutni torped kaliber 550 mm 4 wyrzutnie torped 400 mm |
| Wyposażenie lotnicze | 1 wodnosamolot rozpoznawczyBesson MB.411 |
Besson MB-410/411 „Pétrel”
Jednosilnikowy pokładowy wodnosamolot obserwacyjny.
W dniu 24 sierpnia 1932 roku francuska Marynarka Wojenna złożyła w niewielkiej firmie Marcel Besson et Compagnie zamówienie na nowy wodnosamolot obserwacyjny, mający służyć jako samolot pokładowy dla dużego oceanicznego okrętu podwodnego „Surcouf” o wyporności w zanurzeniu 4300 ton i na powierzchni 2880 ton. Idea wyposażenia okrętu podwodnego w pokładowy wodnosamolot obserwacyjny powstała już podczas I wojny światowej w kajzerowskich Niemczech (zobacz przypis 1), a we Francji została wypróbowana w połowie lat 20-tych, gdy inżynier Marcel Besson skonstruował mały dwupływakowy wodnosamolot obserwacyjny MB-35 „Passepartout”.
Okręt podwodny „Surcouf” został wyposażony w cylindryczny hangar o długości 7 m i średnicy 2 m, umieszczony na kadłubie za kioskiem. Nowy samolot musiał w pozycji złożonej mieścić się w tym hangarze. Nie przewidywano startu samolotu z pokładu okrętu i w związku z tym nie wyposażono go w katapultę. Samolot – po wyholowaniu z hangaru i zmontowaniu – miał być stawiany na wodzie obok okrętu przy pomocy pokładowego dźwigu i w taki sam sposób później podnoszony na pokład. Głównym przeznaczeniem samolotu miała być obserwacja obszaru wokół okrętu i wykrywanie nieprzyjacielskich statków i okrętów w dużej odległości od własnego okrętu podwodnego. Od samolotu nie wymagano wysokich osiągów ani uzbrojenia.
W odpowiedzi na wymagania Marynarki Besson skonstruował mały jednomiejscowy dolnopłat pływakowy oznaczony MB-410. Miał on drewnianą konstrukcję i napędzany był silnikiem typu Salmson 9Nc o mocy 96 kW (130 KM). Prostokątne skrzydła miały stały profil na całej rozpiętości, podobnie jak stateczniki poziome. W odróżnieniu od starego MB-35 zastosowano pojedynczy centralny pływak pod kadłubem i dwa pomocnicze małe pływaki pod skrzydłami, wszystkie wsparte zastrzałami. Oryginalnie wyglądał statecznik pionowy, w którym główna powierzchnia stabilizująca i sterowa znajdowała się pod kadłubem.
Prototyp MB-410 No.01 poddano intensywnym próbom w locie, które potwierdziły wstępne założenia całej koncepcji, ale w 1933 roku został on rozbity w porcie Saint Raphaël i Marynarka szybko zamówiła budowę drugiego egzemplarza. Jednak w tym czasie zakłady Bessona zbankrutowały i zamówienie przejęła firma ANF-Mureaux. W wytwórni Mureaux zmodyfikowano konstrukcję samolotu (m.in. drewniany kadłub zastąpiono kratownicą z rur stalowych) oraz zastosowano do napędu mocniejszy silnik typu Salmson 9Nd. Nowa maszyna otrzymała oznaczenie MB-411.
Pierwszy prototyp MB-411 No.01 oblatany został w czerwcu 1935 roku. Samolot zewnętrznie praktycznie nie różnił się od MB-410, jedynie silnik osłonięto pierścieniową osłoną typu Townend. Zmodyfikowana konstrukcja maszyny pozwalała na montaż (po wyciągnięciu z hangaru) i demontaż (po wylądowaniu) w czasie zaledwie 4 minut. Po dokonanych w sierpniu 1935 roku próbach w locie samolot zaokrętowano na pokładzie „Surcoufa” i pod koniec 1935 roku okręt wyruszył w rejs doświadczalny, podczas którego przeprowadzono intensywne ćwiczenia z udziałem MB-411. W ich trakcie wykryto jednak pewne wady maszyny i na początku 1936 roku prototyp wrócił do wytwórni Mureaux dla dokonania kilku modyfikacji.
Przebudowa samolotu zakończyła się w maju 1936 roku. Główną modyfikacją było dodanie kabiny dla drugiego członka załogi – obserwatora. Na skutek tego masa startowa samolotu wzrosła z 950 do 1020 kg. Po przeprowadzeniu kolejnych prób w locie samolot ponownie zaokrętowano na pokład „Surcoufa”. Tymczasem Aéronavale już w czerwcu 1936 roku zdecydowało o budowie drugiego egzemplarza MB-411 i 10 lutego 1937 roku złożyło odpowiednie zamówienie. Wodnosamolot ten – MB-411 No.02 – był gotowy w połowie roku i w lipcu 1937 roku dostarczono go lotnictwu morskiemu. Obie maszyny otrzymały seryjne oznaczenie MB-411HB2 (HB2 od hydravion embarqué biplace = wodnosamolot pokładowy, dwumiejscowy) i nazwę bojową „Pétrel”.
W dniu 18 czerwca 1940 roku – na kilka dni przed kapitulacją Francji – „Surcouf” wypłynął z portu wojennego Brest i udał się do brytyjskiego Plymouth. Ewakuacja miała uchronić okręt przed wpadnięciem w ręce zbliżających się do Brestu wojsk niemieckich. Na pokładzie „Surcoufa” znajdował się pierwszy egzemplarz „Pétrela” i był to jedyny rejs bojowy tego okrętu podczas wojny, w którym przenosił on samolot na pokładzie. W Wielkiej Brytanii samolot wyładowano z francuskiego okrętu i wkrótce – po wykonaniu kilku lotów zwiadowczych – zmagazynowano w porcie Plymouth. Podczas jednego z nalotów Luftwaffe na początku 1941 roku samolot został lekko (w [7] ciężko) uszkodzony i najprawdopodobniej już nigdy więcej nie latał. Jego dalsze losy – jak i drugiego egzemplarza, który pozostał we Francji – nie są znane.
Dane taktyczno-techniczne wersji MB-411:
Konstrukcja: jednosilnikowy dwumiejscowy dolnopłat wolnonośny z odkrytymi kabinami. Jeden centralny jednoredanowy pływak pod kadłubem i dwa pomocnicze bezredanowe pływaki stabilizujące pod skrzydłami, wsparte zastrzałami do kadłuba i dolnej powierzchni skrzydeł. Konstrukcja mieszana metalowo-drewniana, kryta głównie sklejką i płótnem. Usterzenie klasyczne, stateczniki poziome wsparte zastrzałami. Skrzydła i stateczniki poziome składane do hangarowania na okręcie.
Wymiary
– rozpiętość 12,00 m
– długość 8,25 m
– wysokość 2,85 m
– powierzchnia nośna 22,00 m2 (wg [2] 22,50 m2)
Masy
– masa własna 690 kg
– masa własna operacyjna (z wyposażeniem) 760 kg
– masa startowa 1020 kg
– masa startowa maksymalna 1140 kg
Osiągi
– prędkość maksymalna 185 km/h na wysokości 1000 m (wg [2] i [7] 190 km/h)
– prędkość przelotowa 130 km/h
– czas wznoszenia na wysokość 1500 m – 8 minut
– pułap operacyjny 2800 m
– pułap maksymalny 4400 m (wg [7] 5000 m)
– zasięg (z dwuosobową załogą, przy prędkości przelotowej) 346 km
– zasięg maksymalny (z jednoosobową załogą i dodatkowym zbiornikiem paliwa) 650 km
– długotrwałość lotu 2 godziny 40 minut
Napęd: jeden 9-cylindrowy silnik gwiazdowy, chłodzony powietrzem, typu Salmson 9Nd o mocy 130 kW (177 KM), napędzający drewniane 2-łopatowe śmigło
Uzbrojenie: brak
Załoga: 2 osoby (pilot + obserwator)
Wytwórnia: Marcel Besson et Compagnie, Boulogne-sur-Seine, Francja (projekt) oraz Les Ateliers de Constructions du Nord de la France et Les Mureaux (ANF-Mureaux), Les Mureaux, Seine-et-Oise, Francja (prototypy)
Produkcja: 1 prototyp MB-410 + 2 egzemplarze MB-411
Źródła:
Wikipedia i Facta Nautica
In-box modelu:
